Почина струмичанецот Љубен Топчев, македонски емигрантски деец, брат на еден од петте струмички студенти

Во неделата, на 3 декември, во Њу Џерси, САД, на 95-годишна возраст почина Љубен Топчев, долгогодишен македонски емигрантски деец, брат на Стево Топчев, еден од петте струмички студенти масакрирани во 1951 година.

Љубен Топчев е роден во 1928 година во Струмица, која тогаш се наоѓа под власта на Кралството на Србите, Хрватите и Словенците, подоцна преименувано во Југославија. Во 1944 година во рамките на Југославија е прогласена македонската држава која добива статус на република. Но, Љубен и други струмичани се разочарани од новите власти во Струмица.

„Ние бевме школувани младинци, сакавме парламентарна борба. Никакво оружје, никаква војна, а против кој да се бориме? Бевме разочарани кога пред Собранието го видовме знамето на Југославија кое народот го знаеше како српско. Очекувавме македонска држава, а остана само името Македонија. Македонија ја немаше. Тие што ја бараа ги полнеа затворите. Тука се виде дека идејата не е за Македонија, границите останаа како во поранешна Југославија, дојдоа српски војници, српски чиновници. Најголемиот дел од нашите беа неписмени, носеа весник во џебот, а не знаеја да го прочитаат. Се служеа со насилство и застрашување, немаше закони. Законите им беа во џебовите, ги обвинуваа и малтретираа луѓето што имаа авторитет и влијание. Не сакаа обичните луѓе да ги користат мозоците за размислување“, вака Љубен ја опишува состојбата во Македонија под новата комунистичка власт.

По повод Денот на трудот, за кој властите во Струмица се особено ангажирани да го одбележат, на 1 мај 1946 година Љубен, тогаш ученик во струмичката гимназија, заедно со неговите другарчиња, соученици Методи Калкашлиев, Коста Хаџи Мишев, Георги Јар’мов и Мирко Пецев расфрлаат летоци по улиците на Струмица со чија содржина го искажуваат своето незадоволство од тогашната власт.

„Најтешкото доаѓаше дури по затворот. За нас овде немаше живот. И да сакаш да се промениш или да бидеш барем порамнодушен, не можеш. Од утро до мрак зад нас имаше некој што го следеше секој наш чекор. Секојдневно нѐ контролираа, на неколку дена нѐ викаа да реферираме што сме правеле, што сме чуле, што сме виделе. Не знаеш од кого да се чуваш, не знаеш со кого одиш, оној што ти е близок го принудуваат да те следи и да реферира за тебе. Но, ние не се дававме. Нашето искуство од затворот беше драгоцено и тие секогаш остануваа без факти и без цврсти докази“, се потсетува Топчев на тој тежок период од својот живот.

Ставен во една ваква ситуација од властите односно нејзините тајни служби, Љубен решава одново, откако тоа веќе го прави во 1945 година, да се обиде да го напушти својот роден крај и заедно со своите другари Калкашлиев и Хаџи Мишев во февруари 1951 година ја минува југословенско-грчката граница и успева да емигрира во Бразил. Но, други струмичани обележани од власта како непријатели, меѓу кои е и неговиот брат Стево Топчев, не успеваат да се спасат од тогашната власт и истата година на 13 август се масакрирани на планината Беласица. Тие ќе останат запаметени во македонската историја како Петте струмички студенти, Струмичката петорка.

Љубен живее во Бразил заедно со други сограѓани, струмичани кои бегајќи што подалеку од прогон поради својот светоглед за Македонија се нашле преку океанот, во Јужна Америка. Во ноември 1951 година во бразилскиот град Порто Алегре Љубен заедно со Калкашлиев и Хаџи Мишев и Христо Лагадинов од градот Разлог под Пирин, основале емигрантска организација, именувана „Струмичката петорка“, која станува клон на Македонската патриотска организација. Топчев подоцна се преселува во САД, каде што продолжува да биде активен сред македонската емиграција. Од 1978 до 2003 година е член на Централниот комитет на МПО.

По осамостојувањето на Македонија од Југослвија Љубен ја посетува својата родна Струмица. На неговиот Фејсбук профил остануваат за сеќавање фотографии од него пред споменикот на Гоце Делчев на градскиот плоштад, како и од неговото поклонување пред споменикот на Петте струмички студенти во Малиот градски парк.

Во 2020 година излегоа спомените на Љубен Топчев, насловени „Од Струмица до Америка“. Спомените на овој струмичанец прогонет од властите се издадени од Македонскиот научен институт во Софија и засега не се достапни на македонски јазик, ниту пак се пошироко познати во неговата татковина.

К.Ѓ.