На Светскиот ден на книгите за деца, на струмичкото корзо, пред книжарницата „Литература.мк“ вчеравечер на зајдисонце беше промовирана сликовницата од реномираниот македонски поет Никола Маџиров, илустрирана од Анета Илиевска, издадена од Либи, дел од Арс ламина – публикации. „Рокчето“ е расказ за едно дете кое во рогот на починатиот вол Сивчо ќе пронајде изобилие. Маџиров, инспириран од народна сказна од струмичкиот крај, ја напишува „Рокчето“ како „приказна во приказна“, движејќи се меѓу сегашноста и минатото и поврзувајќи ја со настанокот на неговиот роден град Струмица.
„Рокчето“ е прва книга за деца на Маџиров и прва комплетна сликовница на Илиевска. Ова е заеднички почеток на Маџиров и Илиевска во сферата на литературата за деца, иако двајцата се вистински професионалци во поширокиот контекст на книжевноста.
„Благодарение на мојот син Константин, со неговото раѓање почнав да пишувам раскази во „Росица“, но никогаш не се осмелив од тоа да направам книга. Но, штом ја прочитав приказната објавена во книгата на чичко Иван Котев почнав да размислувам за рогот односно почетокот на сите почетоци, почетокот на световите. Тој рог на изобилието се појавува во многу митологии, во грчката, во келтската итн. Ја има дури и во африканската, посебно јужна Африка. Најдовме приказна со многу слични елементи. Меѓутоа, изобилието како изобилие сакав да го прикажам дека не е материјалното всушност, дека почетоците првин се случуваат внатрешно, па потоа имаат надворешна манифестација. Секој од нас, верувам, сонува првин внатрешно да се промени, за да може светот околу него да се промени. Дека смртта не е всушност смртта ќе видите и во приказната, кога мајката починува таа се појавува во очите на една птица. Тој лет на птицата всушност го покажува почетокот на новиот живот“, рече Маџиров.
Промоторката на книгата Оливера Ќорвезироска подвлече дека делото на Маџиров не е адаптација на народната приказна, туку последнава служи како основа за неговата приказна која зборува за настанувањето на Струмица. Маџиров, сметајќи ја својата приказна обликувана во сликовница како една верзија на сказната за рокчето, повика оваа народна сказна секој да си ја чита и раскажува на поинаков начин затоа што само така приказните може да живеат.
Маџиров и Илиевска се запознаваат по повод изработката на оваа сликовница и кога му приоѓаат на делото спонтано стигнуваат до исти мотиви од нивното детство. И расказот и илустрациите ја претставуваат приказната на две нивоа. Базата на сликовницата е фолклористичен, традиционален, класичен израз, тоа е изразот на бајката, а од друга страна се јавува современиот дел, кој пак Илиевска го решава со минималистички пристап. Затоа, Ќорвезироска подвлече дека Илиевска со својата рака умешно ликовно ја пресликува наративната дистинкција меѓу времињата која Маџиров ја прави во текстот.
Специјални гости на промоцијата беа луѓето кои ја зачуваа оваа приказна од заборавот. Македонскиот фолклорист Иван Котев ја документира оваа народна приказна во 2016 година во Струмица, раскажана од Борис Ефтимов, родум од струмичкото село Сачево, со кого се познава уште од детство. Ефтимов му има раскажано десетина приказни кои ги научува од својот дедо, но приказната Рокчето е посебна за Котев.
„Ми раскажа повеќе приказни. Кога ќе му текне приказна, веднаш ме вика и јас ја снимам. Од него запишав околу 10-12 приказни, која од која поубава, но Рокчето е нешто посебно, специјално, нешто универзално, нешто што се среќава во повеќе митологии, приказни во светот. Таа доби едно финале, едно уметничко обликување од нашиот Никола Маџиров и илустраторката Анета Илиевска“, рече Котев.
Покрај Котев, на публиката ѝ се обрати и Ефтимов кој потсети дека иако приказните може да се чинат невистинити, секоја од нив има силна поука. Тој се задржа на ползата која ја имаат децата од учењето приказни.
„Секое дете ќе научи говорливост, ќе ја запамети. Тоа е лесен материјал. Ќе научи да раскажува. Приметувам кај сегашните деца дека говорливоста не им е баш како што треба. Не само што не читаат, немаат ниту другарчиња за да се дружат и повеќе гледаат во телефоните“, рече Ефтимов.
Приказната Рокчето Котев ја објавува во својата книга „Девојчето со златно срце“, издадена во 2019 година. Маџиров ја обработува оваа приказна во трудот насловен „Рогот – корен на новото дрво на животот“, претставен на научниот собир „70 години Институт за фолклор и 50 години фолклористичка дејност на Иван Котев“ кој се одржа во 2021 година.
Во овој труд Маџиров пишува дека во оваа приказна рогот на волот се јавува како извор на нов живот, семе кое мора да умре за да го роди плодот на времето, како нов извор на универзумот, поврзувајќи ја суштината на Рокчето со Алеф, првата почетна буква во семитските азбуки која се јавува во тамошниот фолклор како почеток на сите светови, и навлегува во примери од египетската култура кои исто така зборуваат за рогот како почеток.
Освен од Маџиров, Рокчето е научно обработена и од Ана Витанова-Рингачева во труд публикуван во 2020 година кој преку примери од сказните собрани од Котев исто така зборува за универзалниот модел на светската сказна.
Кирил Ѓоргиев
