Денеска се навршуваат 74 години од свирепото убиство на петте струмички студенти Борис Белев, Мирко Пецев, Ѓорѓи Костуранов, Стево Топчев и Ѓорѓи Јар’мов од комунистичкиот режим на 13 август 1951 година.
Биле убиени со вразни раце, со по еден куршум во главата и еден во срцето. Само Борис Белев бил застрелан со три куршуми… Убиството било планирано, бидејќи на семејствата уште утрото им кажале да ги подготвуваат ковчезите. Студентите биле застрелани во вечерните часови, пред да бидат набрзина погребани.
Студентите, чија цел била слободна и независна Македонија, биле стрелани кај селото Орманли на планината Беласица, дваесеттина километри од Струмица. Образложението на тогашната власт било дека студентите работеле против комунистичкиот режим и илегално се обиделе да ја преминат границата, да побегнат во Грција.
По повод 74-годишнината од убиството на петте струмички студенти денеска во 10:00 часот на Градските гробишта во Струмица, на вечното почивалиште каде се погребани студентите ќе се одржи Панихида, а во 11:00 часот во малиот градски парк пред споменикот поставен во нивна чест ќе се одбележи годишнината од убиството и ќе биде положено свеже цвеќе.
Горан Тренчовски – За славната петорка
Петтемина славни, тукушто вратени на распуст од поголемите градови каде што студираа, одлучија времето да го поминат заедно. Таа августовска вечер се договорија сите заедно да одат на проекција во Кино „Балкан“. Гледаа филм што раскажуваше за вербата, себичноста и измислувањето. Воедно купија билети и за новиот филм со Лиз Тејлор, што требаше да игра наскоро.
Утредента Маки одлучи да ја побара Ката за жена. Во недалечната Подгорија, во сенката под џиновскиот див костен, тие лежеа прегрнати врз постелата од свежи полуисушени лисја. Ката го одвитка подарокот што ѝ го даде Маки. Кутиче со златен прстен, украсен со ситен камен од рубин. Мешавина од восхит и сјаење. Привремено оттргнати од бестијалните стеги на локалната средина, започнаа да си разменуваат нежни изблици на љубов. Обајцата невини и искрени, сладострасно им се препуштија на чувствата. Под разголениот врат на Ката, над левата града, застана една пчелка. Го доближи жилото до нејзината мека кожа. Боцнувањето предизвика краткотраен болен писок.
Маки, Тони, Бистри, Лева и Крап умееја да сакаат и беа сакани. Ја следеа светската мода и беа многу поразлични од другите. Не читаа само странски книги и не слушаа само џез–плочи. Беа заколнати во старата Библија, со пиштол и кама, вкрстено положени врз неа.
Бараа свое место под сонцето и веруваа дека небото ќе биде на сите.
Секогаш свежо избричени и со чисти чевли, набргу станаа трн во окото на црвените варвари. Ни насон не помислуваа дека една ноќ, додека во живо ечеше песната за рубинот, ќе бидат грабнати од игранката во Летната бавча на Офицерскиот дом. И потоа одведени со камион во долината на дивите костени.
Петорката беше стрелана по кратка постапка. Без повод, ниту пак со причина, само затоа што беа родољуби.
Џиџи, крунскиот сведок во предавството, другар од дете со Маки, се ожени за неговата Ката.
– Кате, сакам да бегаме одовде.
– И јас. Лоши соништа ме мачат.
– Ќе бидеме сами двајцата.
– Да оставиме сѐ зад нас, Џиџи.
– Преку Големата Бара.
– Не сакам повеќе да стапнам тука.
– А што ако нѐ запрат, на граница?
Сепак, Џиџи и Ката не успеаја да отпатуваат никаде и двајцата останаа долго заробени дома, под превезот на гревовите.
Низ годините што се нижеа, клеветниците на петорката стекнуваа лажна слава, за да прокоцкаат на крајот сè, за грст сребреници и шише мастика.
Мистериите довикуваат чудни спомени. Но неправдите со нив остануваат нерешени. Само носталгијата успева да ги крепи душите и да ги залечува раните.
Никогаш повеќе да не се повтори времето кога поради идеја се убиваше, а поради мисла се умираше. Проклета да е историјата, проклета да е наивноста со која и убиваме и умираме во земја во која не се гледаме едни со други, туку гледаме само идеи. Идеи што ненаситно нè јадат и живи нè горат.
© Горан Тренчовски, „Крунски панагон“, Антолог, Скопје, 2022
