Во време кога малите и средни бизниси во аграрниот сектор се соочуваат со бројни предизвици, европските фондови преку ИПАРД програмата стануваат се поважна алатка за развој и модернизација. Еден од успешните примери за искористување на овие средства доаѓа од Радовиш каде семејната млекарница „Ѓоргиеви“ го доживува својот втор подем. Благодарение на поддршката од ИПАРД, млекарницата не само што успеа да ги модернизира производствените капацитети, туку и да го прошири својот асортиман, воведувајќи течна млечна програма како јогурт, но и павлака, кисело млеко и намази.
Крсте Ѓоргиев, управител на млекарницата, вели дека токму преку информирањето и промоцијата на мерките семејството увидело дека е време за храбра инвестиција.
„Нашиот прв контакт со ИПАРД започна 2015 година после многубројните каравани и промоции на мерки. Сами ја увидовме потребата од инвестирање и проширување на капацитетите на млекарницата и проширување на производното портфолио. Нашата млекарница е изградена 1976 година и тогаш оригинално произведувала течна програма и мал дел овчо сирење. Овчото сирење во тој период, социјалистички, се извезувало дури до Америка“, вели Ѓоргиев.
По рестартирањето во 2010 година, млекарницата почнала да работи со тврда програма, сирења и кашкавали. Но, старата опрема не била функционална, па работењето започнало речиси од нула.
„2010 кога се рестартираше самата млекарница, ништо од таа опрема не беше функционално. Почнавме со нови цели. Но, увидувајќи ја можноста на пазарот да се пласира и нова програма, одлучивме да влеземе во инвестициски циклус на течна програма, значи јогурт, пресно млеко и слично“.
Постапката е долга, ама не е невозможна
Процесот на аплицирање не бил лесен и траел околу две години, од подготовка на документацијата, прибирање на понуди, до самото одобрување и реализација.
„Документацијата е обемна и изискува внимание при комплетирањето на апликацијата. Мора да се работи посветено и со голем фокус кон таа цел. Во меѓувреме динамичниот пазар не ти дава пауза и не чека. Активностите и обврските на работното место се интензивни и наметнати од променнливоте пазарни движења. Од друга страна, процесот на евалуација е многу спор и затворен за нас апликантите. Немаме комуникација за статусот на Барањата со месеци по доставувањето на апликацијата. Во меѓувреме, цените на опремата и машините во нашата индустрија се менуваат, благодарение на економскате нестабилност, инфлација и војни во поширокиот регион. Времето од денот на аплицирање до евентуално склучување договор за кофинансирање на планираните набавки кај нас поминува брзо и истото носи нови предизвици, а вие мора да останете во рамките на она што сте го пријавиле во Барањето за кофинансирање. Сето ова е голем ризик и предизвик“, вели Крсте.
Тој додава дека, иако постои можност процесот на комплетирање на документацијата, апликацијата и евентуалната имплементација на договорот за кофинансирање на планираната набавка да го водат самостојно, сложеноста на процесот и потребата од посветеност понекогаш налагаат ангажирање на консултант.
„Не е невозможно сам да го водиш целиот процес, но истиот е многу сложен. Документацијата е многу обемна и мора да се внимава на секоја точка и запирка, на секој параграф и ред. Затоа ние користевме консултантска помош. Дел од надоместот за консултантски услуги е прифатлив за кофинансирање и тоа е исто така олеснително за нас. Понекогаш е во ред да имате дополнителен сопствен трошок за целосна реализација на планираниот проект“.
Административни и пазарни пречки
„Уште пред да се одлучиме да ги користиме ИПАРД програмите, ние бевме решени да инвестираме. Со едната нога бевме напред, но сам да инвестираш во толкав проект не е едноставно. Мораше да имаш обезбедена финансиска конструкција, не смееш да направиш никакво плаќање пред да ти биде одобрен проектот. Големо олеснување би било кога уште при поднесување на апликацијата би можеле да ги авансирате машините и потоа да ви го одобрат проектот. Така би се скратила постапката и би се избегнале многу непотребни чекања“.
Во однос на институционалната поддршка, Крсте посочува:
„Имаше периоди кога бевме на работ на откажување. Испраќаш документи, па ти ги враќаат со образложение дека фалат уште десет други документи кои всушност веќе си ги пратил. Или една запирка е ставена на погрешно место, или друга институција го издава истиот документ, но со различна запирка, па тие не го признаваат. Кај нас сите се надлежни, ама малкумина имаат вистински овластувања. Понекогаш ќе најдеш некој што знае како да помогне, но е џуниор и не може да потпише. Или пак, лицето кое треба да потпише, едноставно не е на работа. Тоа значи дека целиот процес се одолговлекува, а вие останувате во постојан пинг-понг меѓу институциите без никаква јасна линија на комуникација. Ова е еден од најголемите предизвици, не е проблемот во луѓето, туку во самиот систем кој е прекомплициран и бавен. Ако постоеше ефикасна и брза администрација, целата процедура можеше да се скрати на половина од времето, што е клучно за брзина на пласманот на новите производи на пазарот“, вели Ѓоргиев и додава дека иако сме земјоделска држава, Македонија увезува многу.
„Приливот на млеко од ЦЕФТА е страшен. Многу млекарници работат со увозно млеко, а клиентите мислат дека купуваат домашно. За жал, не секој ја чита декларацијата. Не гледаат ни потекло, ни квалитет. Без вложување во капацитети и без создавање на релевантна инфраструктура, немаш начин како да одговориш на агресивната конкуренција. Мора да се инвестира, тоа е единствениот пат“.
„За сите кои размислуваат на оваа тема им препорачувам да настапат колку што можат посмело, ако се свесни за бизнисот што го работат и ако имаат услови да аплицираат. Ќе има моменти кога ќе се прашувате зошто сте се впуштиле, ама ако истраете, вреди. Денес, ако се вратам назад, не само што не жалам, туку мислам дека можеби требаше уште повеќе да инвестираме“.
Идни планови и перспективи
Приказната на „Ѓоргиеви“ не е само пример за успешна инвестиција, туку и доказ дека со јасна стратегија и поддршка од европските фондови може суштински да се трансформира едно претпријатие. Модернизацијата не значи откажување од традицијата, туку продолжување на таа традиција со нов квалитет и препознатливост.
Компанијата „Ѓоргиеви“ веќе аплицирала и за други проекти од ИПАРД програмата, со цел континуирано да го зајакнува својот капацитет и присуство на пазарот. (З.Ѓоргиев)
